Wat is voor ons Van Waarde? En wat staat ons dan te doen?

Dick van der Meer, voorzitter

1. De Partij van de Arbeid bloeit!

2. De partij heeft luid en duidelijk geformuleerd waar ze voor staat.

3. Er is een koerswending naar links ingezet.

Drie stellingen, gebaseerd op het project Van Waarde van de Wiardi Beckman Stichting. Ik heb dat met grote aandacht gevolgd. Vanaf het eerste essay van WBS-directeur Monika Sie Dhian Ho, via een paar bijeenkomsten over deelonderwerpen, tot en met de presentatie van het eindrapport, zaterdag 16 februari in De Rode Hoed in Amsterdam. Met nog een stuk of 600 andere PvdA’ers heb ik genoten van een inspirerende, uiterst levendige en waardevolle bijeenkomst.

Met dank aan Felix Rottenberg, die alert en geestig een debat leidt tussen honderden betrokken mensen die eigenlijk allemaal iets willen zeggen. En met dank aan leden van de WBS-werkgroep, die zowel met veel kennis maar ook toegankelijk onderdelen van het rapport belichten. Met dank aan Hans Spekman, die ervoor zorgt dat een wetenschappelijk document is omgezet in een alleszins leesbare (maar nog steeds te lange) partijresolutie. En met dank aan Diederik Samsom, die zich met verve kweet van de ondankbare taak om een ontluikend links elan niet al te zeer te laten botsen met het huidige PvdA-VVD-kabinet.

Van een van de tussenbijeenkomsten deed ik eerder verslag op onze site. Het nu gepresenteerde eindresultaat is niet minder dan een nieuw beginselprogramma, een politiek kompas voor de sociaaldemocratie in de 21^e eeuw. Het is gebaseerd op de denkkracht van kundige en betrokken mensen, maar ook op “de dagelijkse verzuchtingen”. Er is een groot onderzoek gehouden naar de verhalen van ‘gewone’ mensen. Zoals schoonmaakster Brigitte de Waal uit Groningen, die van het bedrijf dat de laatste aanbestedingsronde won nog anderhalve minuut krijgt om een schoollokaal schoon te maken, in plaats van de tien minuten die ze daarvoor had. Omdat ze geen vast contract heeft, is haar aantal uren dat ze kan werken navenant minder. Ze heeft geen enkele zekerheid, onvoldoende inkomen, slecht werk en ondervindt totaal geen respect. Dit verhaal vormt een van de voorbeelden die aansluiten bij de analyse in Van Waarde dat het efficiency-denken in deze tijd is doorgeslagen, en dat de sociaaldemocratie weer pal moet staan voor datgene waarvoor ze is ontstaan: het breidelen van het kapitalisme.

In Van Waarde is de paradox van de huidige vrijheid blootgelegd: we dachten dat we nu wel zo’n beetje bevrijd waren van alle beknellingen die ons door de eeuwen heen parten speelden, en tegelijk lezen we in onderzoeken dat de overgrote meerderheid van de mensen denkt geen invloed meer te kunnen uitoefenen op wat er in de samenleving gebeurt. Op vier terreinen is geanalyseerd hoe de huidige situatie eigenlijk is, en hoe die zich verhoudt tot de sociaaldemocratische idealen en beginselen ten aanzien van solidariteit, rechtvaardigheid en gelijke kansen. Die terreinen zijn:

• Bestaanszekerheid: een aantal oude risico’s zijn er nog, en er zijn nieuwe bijgekomen, zoals extreme marktwerking, de voortdurend snel veranderende informatiemaatschappij en de kennis die daarbij hoort, en de dringende noodzaak om naar een duurzamer manier van leven om te schakelen.
• Goed werk: mensen ondervinden een toenemende interne en externe druk om op een bepaalde manier te presteren, het is daardoor lastig je op een veelzijdige manier op je werk te ontplooien, er heerst een dominant ik-denken, het combineren van werk en zorg is heel moeilijk en belastend.
• Verheffing: hoe voeden we onze kinderen nog op een sociale manier op zonder dat ze vreemde eenden in de bijt worden, hoe kan een mbo’er bij ons nog excelleren? (Ik sprak in De Rode Hoed het kamerlid Tanja Jadnanansing, die onderwijs doet. Ze vertelde dat ze de dag ervoor een klas vmbo-leerlingen op bezoek had gehad. Een leuke, grote blonde jongen van 16 jaar had gezegd: “Ik ben shit”. Dat was zijn overtuiging geworden, want hij hoorde nooit anders)
• Binding: er is veel angst, en er is veel boosheid. Door de moderne samenleving lopen twee grote breuklijnen: die tussen hoog en laag opgeleiden, en die tussen autochtonen en nieuwkomers. De laatste breuklijn is niet zozeer aan opleiding gerelateerd, want de achterstanden op dat gebied worden snel ingelopen, maar vooral cultureel. Mensen herkennen nauwelijks meer dat ze tegen dezelfde muren oplopen, en als ze dat wel doen vinden ze geen aanknopingspunten om er gezamenlijk iets aan te doen.

In het bestek van deze nieuwsbrief is het onmogelijk het Van Waarde-project echt goed te beschrijven. Maar het biedt wel degelijk handvatten voor ons dagelijks handelen, en zeker ook voor het bedrijven van politiek. Ik wil daar een volgende keer nog op terugkomen. Voor dit moment volsta ik met te verwijzen naar de Van Waarde-resolutie, te lezen op onze website. Deze is opgesteld op aandringen van partijvoorzitter Hans Spekman en komt op het landelijke congres op 27 april in stemming. Daar staan behoorlijk wat praktische punten in. Het bestuur van de afdeling Teylingen wil er graag op de ledenvergadering van 7 maart met de leden over van gedachten wisselen.

Samenvattend biedt Van Waarde een koers op drie hoofdlijnen:

• Sociaal-economisch naar links, post-liberaal, regulerend, het sterk houden van de verzorgingsstaat, mensen toerusten maar zonodig ook beschermen;
• Sociaal-cultureel naar binding, en ook dat is post-liberaal. Binden aan bepaalde samenlevingsidealen onder meer;
• Politiek naar meer zeggenschap, bijvoorbeeld in ondernemingen, in Europa, en in politieke partijen (daartoe worden voorstellen gedaan voor een ingrijpende vernieuwing van de partijdemocratie binnen de PvdA).

Dit nieuwe beginselprogramma maakt het samenwerken met de VVD er niet makkelijker op. Het geeft in mijn ogen precies aan waarom het voor de Partij van de Arbeid eigenlijk beter was geweest niet aan dit kabinet te beginnen. En zeker bewindslieden van PvdA-huize zullen het lastig vinden om bepaalde maatregelen te verdedigen tegen het licht van Van Waarde. Om een voorbeeld te noemen: niets in het rapport ondersteunt de wens van PvdA-minister Plasterk om provincies en gemeenten op te schalen. Integendeel, het beleid zou moeten gaan in de richting van kleinere eenheden, dicht bij mensen, samenbindend, niet-bureaucratisch, en pas in latere instantie strevend naar efficiency en concurrentiemacht. Plasterk heeft deze koerswending nog niet tot de zijne gemaakt. Diederik Samsom is zich er zeer bewust van, maar dat brengt hem in een heel vervelende spagaat. Dat zullen we nog wel gaan merken.

Is hiermee voldoende aangegeven wat ons, leden en sympathisanten van de PvdA in Teylingen, te doen staat?

Nee, niet voldoende nog, maar er zijn aanknopingspunten: lezen wat er in de resolutie staat, nadenken over wat voor ons waardevol is, meepraten op de ledenvergadering, reageren op de website of in de nieuwsbrief. Zo ontstaat nieuwe energie!